In het kort
- Coeliakie is een ziekte van je afweersysteem.
- Je kunt daardoor niet tegen gluten.
- Gluten is een eiwit dat in veel soorten graan zit. En daardoor ook in graanproducten, bijvoorbeeld brood en pasta.
- Coeliakie geeft vooral darmklachten, zoals buikpijn en diarree. Maar het kan ook andere klachten geven.
- Een kind kan door coeliakie ook afvallen en slecht groeien.
- Geen gluten meer eten is de enige behandeling.
Film
Download deze film
- Filmbestand mp4, 2:13 minuten, 21mb
- Geluidsbestand voor als je slecht ziet of blind bent mp3, 2:13 minuten, 3mb
- Ondertitelingsbestand srt, 3kb
- © 2012-2024 NHG | Gebruiksvoorwaarden
Wat is coeliakie?
Bij coeliakie word je ziek van gluten. Gluten is een eiwit. Het zit in veel soorten graan: tarwe, gerst, rogge, spelt en kamut. Die graansoorten zitten bijvoorbeeld in brood en pasta.
Als je iets eet met gluten erin krijg je ontstekingen in je darmen. Daardoor kun je last krijgen van buikpijn en diarree. Als je lang zulke ontstekingen hebt, kunnen je darmen de voedingsstoffen uit je eten niet goed opnemen. Je kunt dan bijvoorbeeld bloedarmoede krijgen. En je kunt merken dat je dunner wordt, terwijl je niet minder eet dan anders. Bij een kind kan het ervoor zorgen dat het kind minder goed groeit.
Coeliakie kan op elke leeftijd beginnen.
Als je geen gluten meer eet, gaan de klachten meestal weg. De ziekte zelf gaat niet over. Je moet dus je hele leven geen gluten eten.
Coeliakie is een auto-immuunziekte. Dat is een ziekte van je afweersysteem. Het betekent dat je afweersysteem gezonde cellen in je lichaam aanvalt. In dit geval je darmcellen. Het lijkt op een allergie, maar dat is niet hetzelfde. Bij een allergie valt je lichaam niet je eigen cellen aan, maar een stof van buitenaf. Voor die stof ben je dan allergisch.
Het woord coeliakie klinkt zo: seu-lia-kie.
Wat merk je van coeliakie?
Bij coeliakie kun je veel verschillende klachten hebben. De klachten bij coeliakie kunnen op elke leeftijd beginnen.
Je kunt vaak last van je darmen hebben, bijvoorbeeld:
- buikpijn
- diarree, die soms erg stinkt
- soms juist niet goed kunnen poepen (verstopping)
- opgeblazen gevoel, bolle buik
Maar je kunt ook 1 of meer van deze klachten hebben:
- gewicht kwijtraken
- moe zijn
- bloedarmoede
- je niet lekker voelen
- steeds ontstekingen in je mond met rode pijnlijke plekjes en bloedend tandvlees
- tintelend of doof gevoel in handen of voeten
- slecht evenwicht
- ontstoken gewrichten
- plekjes op je huid die jeuken (vooral bij volwassenen)
- minder vruchtbaar zijn
- bij kinderen: niet goed groeien, laat in de puberteit komen
De klachten gaan weg als je geen dingen met gluten meer eet of drinkt.
Er zijn ook mensen met coeliakie die helemaal geen klachten hebben.
Hoe ontstaat coeliakie?
Bij coeliakie krijg je ontstekingen in je darmen als je gluten eet. Hoe dat precies komt is niet helemaal duidelijk.
Wel weten we dat coeliakie met erfelijkheid te maken heeft. Heeft 1 van je ouders coeliakie? Of heb je een broer of zus met coeliakie? Dan heb je een grotere kans om het ook te krijgen. In Nederland heeft 1 van de 100 mensen coeliakie. Bij mensen met een ouder, broer of zus met coeliakie is dat ongeveer 10 van de 100 mensen.
Mensen met coeliakie hebben ook vaker dan anderen last van andere ziektes of klachten:
- andere ziektes van het afweersysteem, bijvoorbeeld diabetes type 1 of een ziekte van je schildklier
- andere ontstekingen van de darmen
- jeukende plekjes en bultjes op de huid (dermatitis herpetiformis)
Coeliakie komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.
Ook komt het vaker voor bij mensen met downsyndroom of het syndroom van Turner.
Hoe weet je of je coeliakie hebt?
Als je klachten hebt die passen bij coeliakie, ga dan naar je huisarts. Die kan je bloed laten onderzoeken.
Stop niet meteen met gluten eten. Als je geen gluten eet, is het namelijk niet goed in je bloed te zien of je coeliakie hebt.
Als uit het bloedonderzoek komt dat je misschien coeliakie hebt, stuurt je huisarts je door naar een maag-darm-lever-arts. Soms kan die in het bloedonderzoek al zien of je coeliakie hebt. Maar soms is een kijkonderzoek nodig. Daarbij haalt de arts een heel klein stukje uit de binnenkant van je darm. Onder de microscoop is dan te zien of het coeliakie is.
Als een kind misschien coeliakie heeft, stuurt de huisarts het kind door naar een kinderarts.
Wat kun je zelf doen bij coeliakie?
De klachten gaan alleen weg als je helemaal geen gluten meer eet of drinkt. Een diëtist helpt je daarbij.
Eet dus vooral geen gewone soorten brood en pasta. En bijvoorbeeld ook geen beschuit, crackers, koekjes, cake, muesli, paneermeel of pizza.
Gelukkig zijn er heel veel dingen die je wel mag eten, bijvoorbeeld:
- rijst, boekweit, maïs en popcorn
- de meeste sojaproducten (let op: in sojasaus zit wel vaak gluten)
- aardappelen
- noten, pitten en zaden
- linzen, erwten en bonen (peulvruchten)
- melk en yoghurt
- groente en fruit
- eieren
- vlees, vis en tofu (let op: in paneermeel of marinade kan wel gluten zitten)
In de supermarkt zijn vaak ook speciale glutenvrije producten te koop. Bijvoorbeeld brood, pasta of koekjes waar geen gluten in zitten.
Met coeliakie moet je je hele leven glutenvrij eten. Anders komen de klachten weer terug.
Medicijnen bij coeliakie
Er zijn geen medicijnen die helpen bij coeliakie.
Hoe gaat het verder bij coeliakie?
Als je coeliakie hebt, ga je regelmatig naar het ziekenhuis voor controle. Kinderen gaan naar de kinderarts, volwassenen naar de maag-darm-lever-arts.
De arts overlegt met je hoe vaak controle nodig is. Dat hangt af van hoe het met je gaat. Meestal is het 1 keer per 1 of 2 jaar. In het eerste jaar nadat bekend is dat je coeliakie hebt kom je vaker. Totdat het beter gaat.
Je krijgt ook hulp van een diëtist. Die helpt je om goed om te gaan met glutenvrij eten.
Soms neemt de huisarts de controles over. Dit kan bij volwassenen die goed met hun coeliakie om kunnen gaan en geen klachten meer hebben.
Moet je familie zich laten testen op coeliakie?
Als je coeliakie hebt, is er een grotere kans dat je ouders, je broer of zus en je kinderen het ook hebben. Die willen misschien graag weten of ze ook coeliakie hebben. Ook als ze geen klachten hebben.
Door bloedonderzoek kun je erachter komen of iemand coeliakie heeft.
Heeft een familielid zelf ook klachten die passen bij coeliakie? Dan is het goed als die naar de huisarts gaat. De huisarts kan dan bloed laten onderzoeken.
Heeft een familielid geen klachten? Dan heeft bloedonderzoek voordelen en nadelen:
- Als uit het onderzoek komt dat je familielid geen coeliakie heeft, zegt dat alleen iets over dat moment. In de toekomst kan iemand het nog steeds krijgen.
- Als uit het onderzoek komt dat je familielid wel coeliakie heeft, moet die glutenvrij gaan eten. Levenslang glutenvrij eten is niet makkelijk als je verder helemaal geen klachten hebt. Maar door glutenvrij eten kan je familielid wel de kans kleiner maken op darmproblemen en andere klachten in de toekomst.
Meer informatie over coeliakie
Informatie over coeliakie en over wat je wel en niet kunt eten en drinken: de Nederlandse Coeliakie Vereniging.
Deze informatie is gemaakt met de richtlijn voor huisartsen over voedselovergevoeligheid en coeliakie.