In het kort
- Bijna alle mensen in Nederland hebben als kind een prik gekregen tegen tetanus.
- Bel de huisarts als deze dingen allebei kloppen:
- Je hebt een wond waar vuil in is gekomen of je bent gebeten door een dier.
- En het is meer dan 10 jaar geleden dat je een prik hebt gekregen tegen tetanus.
- Je hebt dan 1 of meer nieuwe prikken tegen tetanus nodig.
Wat is tetanus?
Tetanus is een heel erge ziekte. De oorzaak is een bacterie.
Tetanus geeft krampen in de spieren in het hele lichaam. Die krampen zijn heel gevaarlijk. Je kunt eraan doodgaan.
In Nederland krijgt bijna niemand meer tetanus, doordat de meeste kinderen prikken tegen tetanus krijgen. In andere landen krijgen mensen de ziekte nog wel.
Prikken tegen tetanus bij kinderen
Alle kinderen in Nederland krijgen uitnodigingen voor prikken tegen tetanus. Dit zijn de dktp-prik en de dtp-prik.
Een andere naam voor zo'n prik is vaccinatie.
Als je alle prikken als kind hebt gekregen, ben je goed beschermd tegen tetanus tot je 20 jaar wordt. De prikken beschermen je dus niet voor de rest van je leven.
Hoe kun je tetanus krijgen?
Je kunt tetanus krijgen als je een wond hebt waar vuil in is gekomen. Bijvoorbeeld:
- een wond waar straatvuil, aarde of mest in is gekomen
- een beet van een dier
- een diepe brandwond
Adviezen bij een wond waar vuil in is gekomen
Bijtwond, schaafwond of snijwond
Wat moet je doen?
- Spoel de wond goed schoon met lauw kraanwater.
- Dek de wond af met een schoon verband of een schone doek.
- Gebruik geen zeep. Gebruik ook geen ander middel zoals jodium of soda. Alleen als er geen water is, kun je wel jodium gebruiken. Het is beter dan niets.
Brandwond
Heb je een brandwond? Koel dan direct 10 tot 20 minuten met lauw stromend kraanwater.
Wanneer heb je een prik nodig tegen tetanus?
Als je een wond hebt waar vuil in is gekomen, heb je misschien 1 of meer prikken tegen tetanus nodig.
Je hebt geen prik tegen tetanus nodig als 1 van deze situaties voor jou klopt:
- Je hebt als kind alle prikken tegen tetanus gehad én je bent jonger dan 20 jaar.
- Je hebt als kind alle prikken tegen tetanus gehad én je hebt minder dan 10 jaar geleden nog een prik tegen tetanus gehad.
Bijvoorbeeld een dtp-prik voor een reis of een prik tegen tetanus van een arts.
In andere situaties: bel je huisarts. Ook als je twijfelt.
Op reis
Ga je een verre reis maken? En is het langer dan 10 jaar geleden dat je een prik hebt gehad tegen tetanus? Meestal raden artsen je dan aan om opnieuw een prik te laten zetten. Bel hierover met de GGD of met je huisarts.
Beroepen met groter risico op tetanus
In sommige beroepen is het risico op tetanus groter. Voor mensen met zo'n beroep is het verstandig om elke 10 jaar opnieuw een prik te krijgen. Het gaat om deze beroepen:
- dierenartsen
- hoveniers
- boeren
- vuilnis-ophalers
- mensen die veel met paarden werken
Wanneer bellen voor een prik tegen tetanus?
Bijtwond
Bel bij een bijtwond altijd de huisarts. Het kan zijn dat je 1 of meer prikken tegen tetanus nodig hebt. Of dat je medicijnen tegen ontstekingen door een bacterie nodig hebt (antibiotica).
Lees wat je moet doen als je een bijtwond hebt.
Snijwond of schaafwond
Bel je huisarts als je een wond hebt waar misschien vuil in zit en 1 of meer van de volgende dingen kloppen voor jou:
- Je hebt nog nooit een prik gehad tegen tetanus.
- Je weet niet of je ooit een prik tegen tetanus hebt gehad.
- Je afweer is minder.
Bijvoorbeeld door medicijnen, zoals prednison. Of door chemotherapie of doordat je milt is weggehaald. - Het is 10 jaar of langer geleden dat je een prik hebt gehad tegen tetanus.
Het is het beste als je een prik tegen tetanus zo snel mogelijk krijgt.
Kom je er pas later achter dat je een prik tegen tetanus nodig hebt? Dan kan je de prik nog krijgen tot 3 weken nadat je de wond kreeg.
Brandwond
Als je een brandwond hebt, is direct koelen met lauw water het allerbelangrijkst. Doe dit 10 tot 20 minuten.
Bel daarna direct de huisarts.
prednison
Prednison is een bijnierschorshormoon, ook wel corticosteroïd genoemd.
Bijnierschorshormonen remmen ontstekingen en overgevoeligheidsreacties. Ze zijn ook nodig om energie, mineralen en zouten vrij te maken en op te slaan.
Artsen schrijven prednison voor bij:
- Ziektes met ernstige ontstekingen. Bijvoorbeeld luchtwegontstekingen (zoals COPD), reumatische aandoeningen (zoals reuma, polymyalgie en jichtaanvallen), darmziekten (namelijk colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn), het syndroom van Sjögren, bepaalde oogontstekingen, clusterhoofdpijn, lupus erythematodes (LE), ernstige huidontstekingen (zoals bij lepra), bepaalde bloedziekten (zoals de bloedstollingsziekte ITP), de ziekte van Duchenne (spierziekte), Bellverlamming (een vorm van gezichtsverlamming), bij nierziektes, zoals het nefrotisch syndroom en bij netelroos. Ook bij ontstekingen bij tuberculose (van het hartzakje en van de hersenen).
Bij ontstekingsziekten wordt het op verschillende manieren gebruikt: in een hoge dosering voor een paar dagen tot weken (stootkuur) en in een lagere dosering voor meerdere maanden (langdurige behandeling). Artsen schrijven het meestal voor als stootkuur. - Prednison wordt ook gebruikt om afstotingsreacties tegen te gaan. Na orgaantransplantaties en als onderdeel van een behandeling bij kanker.
- Ook wordt het gebruikt om een tekort aan lichaamseigen bijnierschorshormonen aan te vullen. Zoals bij de bijnierziekten de ziekte van Addison, de ziekte van Cushing en het adrenogenitaal syndroom. Als het op deze manier gebruikt wordt heet het substitutietherapie.
Ziektes waarbij prednison wordt gebruikt zijn:
Kijk voor meer informatie op Apotheek.nl.Meer informatie over prikken tegen tetanus
Meer informatie over tetanus vind je bij het RIVM en in de LCI-richtlijn Tetanus.
We hebben deze tekst gemaakt met de richtlijn voor huisartsen over tetanus.