In het kort
- Mensen met autisme ervaren heftiger wat ze horen, zien, ruiken proeven en voelen.
- Iemand met autisme heeft sneller stress. Bijvoorbeeld bij nieuwe situaties en veranderingen.
- Uw naaste kan hiermee leren omgaan. De huisarts, het sociaal wijkteam en bijvoorbeeld een psycholoog kunnen daarbij helpen.
- U kunt ook helpen, bijvoorbeeld:
- Geef iemand tijd voor zijn vaste rituelen, bijvoorbeeld bij het opstaan.
- Bespreek nieuwe situaties voor, zodat uw naaste weet wat hij kan verwachten.
- Doe samen dingen die ontspannen.
Wat is autisme?
Mensen met autisme verwerken informatie op een andere manier.
- Vaak zijn hun zintuigen extra gevoelig en eerder overbelast. Mensen met autisme ervaren dus heftiger wat ze horen, zien, ruiken proeven en voelen.
- Vaak hebben ze ook moeite met veranderingen en onverwachte dingen.
- Hierdoor gaan ze ook anders om met andere mensen. Ze begrijpen vaak niet goed hoe andere mensen zich voelen. En andere mensen begrijpen hun gedrag soms ook niet.
Autisme kan een beperking zijn: iemand met autisme is minder flexibel met denken en (nieuwe) dingen doen. Dit geeft problemen: thuis, op school en/of op het werk.
Maar het kan ook sterke kanten met zich meebrengen: zo zijn mensen met autisme vaker creatief en goed in logisch denken en precies werken.
Autisme komt voor bij mannen en vrouwen. Ongeveer een derde van de mensen met autisme heeft een verstandelijke beperking.
Oorzaken van autisme
Autisme is aangeboren. Iemand heeft het dus vanaf zijn/haar geboorte. Het ontstaat door een combinatie van erfelijke aanleg en omgevingsfactoren.
Autisme komt níet door opvoeding, door de sfeer in een gezin of door iets wat iemand meegemaakt heeft.
Sommige mensen denken dat autisme kan ontstaan door inentingen (vaccinaties), maar dit is niet waar. Er is veel onderzoek gedaan waaruit blijkt dat inentingen en autisme niks met elkaar te maken hebben.
Verschijnselen van autisme
Mensen met autisme zijn vaak gevoeliger voor prikkels en hebben moeite met veranderingen. De verschijnselen van autisme zijn in elke levensfase anders.
Verschijnselen bij jongeren en jongvolwassenen (12 – 30 jaar):
- moeite met plannen van huiswerk of opdrachten
- heftige reacties op lichamelijke veranderingen in de puberteit
- moeite met het omgaan met leeftijdsgenoten
- moeite met het beginnen van een liefdesrelatie
- problemen met studie of loopbaan
- lange tijd angstig of somber zijn
Verschijnselen bij volwassenen (31 – 60 jaar):
- moeite met samenwerken
- moeite met het omgaan met stress op het werk
- moeite met het opvoeden van kinderen
- weinig vrienden hebben
- problemen met het onderhouden van een relatie
- sterk gericht zijn op één hobby of activiteit
- lange tijd angstig of somber zijn
Verschijnselen bij ouderen (vanaf 61 jaar):
- veel moeite hebben met aanpassing aan een nieuwe situatie (pensioen, verlies partner)
- geen of weinig vrienden hebben
- eenzaamheid
- geen hulp zoeken
Combinatie van verschijnselen
Autisme komt veel voor samen met lichamelijke en psychische klachten. Zo hebben mensen met autisme vaker dan anderen maag- en darmklachten, allergische reacties, slaapproblemen, ADHD en/of een verstandelijke beperking.
Hoe kan ik het beste omgaan met iemand met autisme?
Let op verandering in stemming
Let op plotselinge verandering in de stemming van uw naaste. Wordt hij/zij bijvoorbeeld ineens angstig of boos? Of is hij langere tijd somber? Dat kan betekenen dat er een situatie is waar hij last van heeft. En dat de angst of boosheid komt door stress over die situatie. Het is goed om dan samen op zoek te gaan naar een mogelijke oorzaak daarvan.
Omgaan met stress
Iemand met autisme heeft sneller stress. Bijvoorbeeld bij nieuwe situaties en veranderingen. Ook een verandering die voor u maar heel klein lijkt, geeft soms al veel spanning bij iemand met autisme. Zo kunt u helpen om die stress te verminderen:
- Geef iemand tijd voor zijn vaste rituelen, bijvoorbeeld bij het opstaan.
- Accepteer dat iemand niet zijn hele agenda vol kan plannen.
- Bespreek situaties voor, zodat iemand weet wat hij kan verwachten.
- Zorg voor een rustige omgeving, bijvoorbeeld met rustige kleuren.
- Doe samen dingen die ontspannen. Dat kan voor iedereen wat anders zijn, bijvoorbeeld meditatie, muziek luisteren, wandelen of in de tuin werken.
- Kies vaste plekken voor vaste activiteiten. Bijvoorbeeld een vaste werkplek, maar ook privé: een vast café of vakantieadres.
- Help iemand om gezond te eten, voldoende te slapen en veel te bewegen.
Risicomomenten herkennen
Het is goed om te weten welke momenten extra moeilijk zijn voor iemand met autisme. De grootste risicomomenten zijn momenten in het leven dat er veel verandert:
- bij pubers en jongvolwassenen (12 - 30 jaar): start middelbare school, start opleiding, zelfstandig wonen, stage/werk, vriendschappen/relaties aangaan (en kwijtraken);
- bij volwassenen (30 - 60 jaar): eerste baan, ontslag, nieuw werk, huwelijk, scheiding, ouderschap, verhuizen;
- bij ouderen (61+): stoppen met werk, lichamelijke achteruitgang, overlijden van naasten, eenzaamheid.
Wie geeft hulp bij autisme?
Afhankelijk van de problemen door autisme is hulp mogelijk van:
- Praktijkondersteuner ggz
Deze werkt in de huisartsenpraktijk en helpt mensen met psychische klachten. - Psycholoog of psychotherapeut
Een behandeling door een psycholoog of psychotherapeut is bedoeld om met de verschijnselen van autisme te leren omgaan, bijvoorbeeld:- Voorlichting over autisme (dit heet psycho-educatie).
- Therapie, bijvoorbeeld gedragstherapie, psychotherapie of creatieve therapie.
- Arts
De huisarts of psychiater kan medicijnen voorschrijven tegen bepaalde klachten. Medicijnen worden nooit alléén gegeven: dat gaat altijd samen met een therapie. - Bedrijfsarts
Autisme kan gevolgen hebben voor uw werk. Bespreek het met uw werkgever. Neem ook contact op met de bedrijfsarts. De bedrijfsarts bespreekt met u hoe u zo goed mogelijk kunt blijven werken. Soms zijn er aanpassingen in uw werk nodig. - Ervaringsdeskundigen
Het kan helpen om in contact te komen met andere mensen die autisme hebben, via- de Nederlandse Vereniging voor Autisme (www.autisme.nl)
- de Vereniging Personen uit het Autisme Spectrum (www.pasnederland.nl)
- Gemeente
De gemeente (het sociaal wijkteam of buurtteam) regelt praktische begeleiding bij autisme.
Wat als mijn naaste met autisme geen hulp wil?
Sommige mensen met autisme willen geen hulp, terwijl u als naaste denkt dat dit wel nodig is. Dat iemand geen hulp wil kan komen door:
- schaamte of trots
- wantrouwen tegenover hulpverleners
- angst voor verandering
- weinig zelfinzicht, uw naaste heeft zelf niet het gevoel dat er problemen zijn
Als iemand geen hulp wil, probeer hem dan toch te motiveren om wel hulp te zoeken. Behandeling of begeleiding kan het leven voor uw naaste echt makkelijker en prettiger maken. Het kan moeilijk zijn om iemand hiervan te overtuigen. Vaak kunt u dit niet zelf. Er zijn andere mogelijkheden:
- Neem contact op met het sociaal wijkteam van de gemeente.
- Vraag hulp van iemand die zelf autisme heeft (een ervaringsdeskundige). Die kan soms makkelijker overtuigen en het vertrouwen winnen van uw naaste.
Hoe gaat het verder als mijn naaste autisme heeft?
Levensloopbegeleiding
De gemeente kan zorgen voor ‘levensloopbegeleiding’: dat betekent dat degene met autisme voor langere tijd een eigen begeleider krijgt. Die kan helpen met vragen rond zelfzorg, studie, werk, wonen, vrije tijd en relaties, geloof of spiritualiteit.
Ondersteuning voor u
Ook u kunt bij de gemeente terecht voor hulp. Ga naar het sociaal wijkteam, buurtteam of het (online) Wmo-loket van uw gemeente. U kunt er bijvoorbeeld praten over:
- Hoe ondersteun ik iemand met autisme?
- Hoe zorg ik goed voor mezelf?
- Is logeeropvang mogelijk om het gezin (tijdelijk) te helpen?
Lotgenoten
Misschien vindt u het prettig om te praten met andere naasten van iemand met autisme. De Nederlandse Vereniging voor Autisme organiseert lotgenotencontact
- voor partners van mensen met autisme,
- voor kinderen van ouders met autisme en
- voor andere naasten, zoals opa's en oma's, broers of zussen.
Dat kan bijvoorbeeld in de vorm zijn van een gespreksgroep of een themabijeenkomst.
Meer informatie over autisme
- Autisme.nl: informatie, tips en links. Deze website is van de Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA).
- de Autismewegwijzer.nl: over begeleiding en hulp in het dagelijks leven met autisme. Ook deze site komt (mede) van de Nederlandse Vereniging voor Autisme.
- watvindik.nl: voor als u een organisatie, persoon, product of dienst zoekt op het gebied van autisme. Bijvoorbeeld een app, cursus, boek of coach.
- PAS Nederland: de belangenvereniging voor en door normaal- tot hoogbegaafde volwassenen met autisme.
- Uaanzet.nl: informatie over omgaan met iemand met autisme, voor bijvoorbeeld naasten, docenten, collega’s en zorgverleners.
De informatie over autisme is gebaseerd op de Zorgstandaard Autisme.