In het kort
- Bij slikproblemen kunt u eten en/of drinken niet goed doorslikken.
- U kunt dikkere dranken kiezen of een medisch verdikkingsmiddel gebruiken.
- U kunt zacht, smeuïg of gemalen eten nemen.
- Zorg ervoor dat u genoeg vocht en voedingsstoffen binnenkrijgt. Een diëtist kan hierbij helpen.
- Heeft u psychische klachten door de slikproblemen? Vraag dan hulp aan uw huisarts.
- Het is extra belangrijk dat u uw mond goed verzorgt.
Aangepaste voeding bij slikproblemen
U kunt aangepast voedsel en dranken gebruiken. U heeft dan minder kans op verslikking, uitdroging en ondervoeding. Een diëtist geeft advies over voedsel en dranken die passen bij uw slikproblemen.
- Aangepast drinken:
U kunt dranken kiezen die wat dikker zijn. Of dunne dranken indikken. Maak de drank zo dik als karnemelk, stroop, vla of pudding. Een diëtist of logopedist legt uit hoe u dat kunt doen. - Aangepast eten:
Kies voor zacht, smeuïg, gemalen of vloeibaar voedsel. Of voedsel waardoor u extra speeksel aanmaakt. De diëtiste legt uit welk eten geschikt is.
Met aangepast eten en drinken krijgt u misschien te weinig vocht en/of voedingstoffen binnen. Een diëtist kan uitleggen
- hoe u genoeg voedingsstoffen binnenkrijgt
- en het aangepaste eten smakelijk en niet te ingewikkeld maakt.
Aanvullende speciale voeding op medisch advies kan helpen als u erg lang bezig bent met eten. Of als het eten veel stress geeft.
Lukt het niet om zelf genoeg te eten en te drinken? Dan is kunstmatige voeding mogelijk. Dat kan op 2 manieren:
- Met een sonde: U krijgt vocht en voedingsstoffen via een slangetje. Dat slangetje gaat door uw neus of via een gaatje in de buikwand direct in uw maag.
- Met een infuus: U krijgt vocht en voedingsstoffen direct in het bloed.
Meestal kunt u blijven eten en drinken naast de sondevoeding.
Mondzorg bij slikproblemen
Door slikproblemen eet en drinkt u misschien minder. Zeker als u sondevoeding of infuusvoeding krijgt. Goede mondzorg is dan extra belangrijk.
- Houd uw lippen vet, bijvoorbeeld met vaseline.
- Krijgt u hulp bij het schoonmaken van uw mond of bij het tandenpoetsen? Zorg er dan voor dat u zit (niet ligt). De kans dat u zich verslikt in tandpasta is dan kleiner.
- Gebruik een tongschraper als u last heeft van tongbeslag (dat zijn bacteriën en voedselresten).
- Controleer uw mond na het eten op voedselresten.
- Gebruik eventueel een mondgel of verstuiver als uw mond droog is.
- U kunt kiezen voor een tandpasta met een minder sterke smaak (verkrijgbaar bij de apotheek).
- Houd uw mond vochtig. Dit is vooral belangrijk als u niet zelf kunt eten of drinken, maar volledige sondevoeding of infuusvoeding krijgt.
Regelmatige controle door de tandarts of mondhygiënist is belangrijk. Een slechte mondhygiëne vergroot de kans op een longontsteking door verslikken. U kunt uw arts een verwijzing vragen naar een Centrum Bijzondere Tandheelkunde voor controle van uw mond en gebit.
Medicijnen gebruiken als ik slikproblemen heb
Heeft u moeite om medicijnen door te slikken? Dan wilt u de medicijnen misschien in kleinere stukjes breken of vermalen. Maar dat kan niet altijd. Sommige medicijnen werken dan minder goed. Of u krijgt meer last van bijwerkingen. Vraag uw arts of apotheker om advies.
Andere oplossingen zijn:
- De medicijnen innemen met dik vocht, zoals appelmoes, vla of yoghurt.
- De medicijnen innemen met een slikgel, een dikke vloeistof die niet met medicijnen reageert.
- Misschien kunt u de medicijnen in een andere vorm krijgen, bijvoorbeeld als drankje of als zetpil.
Samen eten en drinken met slikproblemen
Eten en drinken doe je vaak samen met familie en vrienden. Slikproblemen kunnen daarbij veel invloed hebben. Bijvoorbeeld als:
- u niet goed tegelijk kunt eten en praten;
- u liever niet meer samen met anderen eet;
- eigenlijk alleen nog maar eet en drinkt voor uw gezondheid, niet voor uw plezier;
- u bang bent om zich te verslikken, of als uw familie of vrienden daar bang voor zijn;
- u zich schaamt, bijvoorbeeld als er tijdens het eten speeksel of voedsel uit uw mond komt;
- u het moeilijk vindt dat u niet meer zelf kunt eten;
- u sondevoeding via uw neus krijgt en u het vervelend vindt dat anderen het slangetje zien. Een sonde door de buikwand kan dan een oplossing zijn.
Praat hierover met uw familie en naasten. U kunt terecht bij een maatschappelijk werker, de praktijkondersteuner bij de huisarts of een psycholoog. Uw huisarts of medisch specialist kan u een verwijzing geven voor psychosociale ondersteuning en/of logopedische advies. U leert de slikproblemen te accepteren, hulpmiddelen te gebruiken en/of hoe u makkelijker kunt slikken.
Enkele adviezen zijn:
- Vertel van tevoren over uw slikproblemen. De meeste mensen hebben hier begrip voor.
- Wissel eten en praten bewust af (maak hier afspraken over).
- Kauw zo goed mogelijk.
- Kies in gezelschap voor voedsel en dranken die u makkelijk en veilig kunt eten, zoals puree, gestoofde vis en wat dikkere vruchtendrank.
Vaak helpt het ook om met lotgenoten te praten. Zij hebben praktische tips en weten wat u meemaakt. Heeft u slikproblemen door een ziekte? Dan kunt u bij uw patiëntenvereniging vragen of zij lotgenotencontact organiseren. Er zijn ook groepen op internet waar lotgenoten elkaar vinden, zoals www.iemandzoalsik.nl en www.kanker.nl.
Meer informatie over slikproblemen
De informatie over slikproblemen is gebaseerd op de wetenschappelijke richtlijn voor medisch-specialisten, Orofaryngeale dysfagie.
Heeft u slikproblemen door een ziekte, zoals de ziekte van Parkinson, een spierziekte of hersenletsel? U kunt bij uw patiëntenvereniging terecht voor meer informatie over slikproblemen bij uw ziekte.
Algemene tips over voeding bij slikproblemen : Voedingstips bij kauw- en slikproblemen op Voedingenkankerinfo.nl.