In het kort
- Bij een delier raakt iemand in de war. Dit kan onverwachts in een paar uur of in een paar dagen gebeuren.
- Iemand is verward, praat vaak warrig en kan de aandacht er niet bij houden.
- Plotseling is het gedrag van uw naaste anders dan u gewend bent: opgewonden en onrustig. Of juist stil en teruggetrokken.
- Delier komt vooral voor bij ouderen, vooral tijdens een ziekte of na een operatie.
- Bijvoorbeeld tijdens een blaasontsteking, een longontsteking, diabetes die niet goed onder controle is, verstopping of pijn.
- Als uw naaste plotseling in de war is, bel dan de huisarts.
- Deze kan uitzoeken wat de oorzaak is en de oorzaak behandelen.
Wat is een delier?
Bij een delier raakt iemand in de war. Dit kan onverwachts in een paar uur of een paar dagen gebeuren.
Meestal komt een delier door een ziekte, na een operatie, of door medicijnen.
Een delier komt vaker voor bij oudere mensen, bij mensen die problemen hebben met hun geheugen en bij mensen vlak voor hun overlijden.
Ook jongere mensen kunnen een delier krijgen, bijvoorbeeld als ze erg ziek zijn.
Een delier kan een paar dagen of een paar weken duren. Het kan het ene moment erger zijn dan het andere.
Wat merk ik als iemand een delier heeft?
Iemand met een delier gedraagt zich opeens anders dan u gewend bent. De persoon kan last hebben van verschillende dingen:
- in de war zijn en onduidelijk praten
- de aandacht niet kunnen vasthouden
- niet goed logisch kunnen nadenken
- gedachten hebben die niet waar zijn (wanen)
- dingen zien, horen of ruiken die er niet zijn (hallucinaties)
Iemand kan daardoor personen of situaties niet vertrouwen. - niet weten waar die is en personen niet herkennen
- heel rustig zijn
- afwezig zijn, voor zich uitkijken, mensen niet aankijken
- niet reageren zoals u gewend bent
- onrustig zijn
Als de persoon met een delier in het ziekenhuis ligt kan deze bijvoorbeeld trekken aan een infuus of katheter. Iemand die in bed ligt kan aan de lakens trekken of proberen uit bed te komen. - snel boos of agressief worden
- snel van emoties en gevoelens wisselen
- overdag slapen en ’s nachts juist wakker zijn
Het gedrag is bij iedereen anders en kan ook wisselen. Iemand met een delier is het ene moment vaak erg rustig en het andere moment juist erg onrustig.
Hoe ontstaat een delier?
Een delier ontstaat vaak door:
- een ziekte of ontsteking, bijvoorbeeld een blaasontsteking of diabetes (suikerziekte) die niet goed onder controle is
- een ziekte in de hersenen
- een operatie
- de verdoving bij een operatie
- een ongeluk, bijvoorbeeld een gebroken heup
- pijn
- uitdroging
- problemen met de blaas, zoals het niet goed leeg kunnen plassen van de blaas
- bepaalde medicijnen, bijvoorbeeld de pijnstiller morfine en sommige medicijnen voor de ziekte van Parkinson
- stoppen met alcohol drinken, roken of kalmerende middelen
Sommige mensen hebben meer kans om een delier te krijgen. Bijvoorbeeld:
- mensen die eerder een delier hebben gehad
- mensen die problemen hebben met hun geheugen, bijvoorbeeld door dementie
- mensen die minder goed kunnen horen, zien of ruiken
- ouderen (70 jaar of ouder)
- mensen die een slechte conditie hebben, erg zwak zijn en niet meer eten of drinken
- mensen die niet lang meer te leven hebben
morfine
Morfine is een sterke pijnstiller. Het hoort bij een groep stoffen genaamd opiaten. Deze stoffen lijken allemaal op morfine.
Artsen schrijven het voor bij plotselinge ernstige pijn, zoals pijn na een operatie, ernstige verwonding, pijn na een hartinfarct of koliekpijn. Ook bij langdurige hevige pijn, zoals pijn bij kanker.
Artsen schrijven het ook voor bij ernstige benauwdheid door een hart dat minder goed pompt (hartfalen) en bij zorg voor mensen die niet meer beter worden (palliatieve zorg).
Kijk voor meer informatie op Apotheek.nl.Adviezen bij klachten die bij een delier kunnen horen
Bel de huisarts als iemand klachten heeft die bij een delier kunnen horen. De huisarts kan uitzoeken wat de oorzaak is.
Kijk bij iemand met een delier verzorgen wat u het beste kunt doen als iemand een delier heeft.
Wanneer moet ik bellen bij een delier?
Bel direct de huisarts of huisartsenpost:
- als iemand opeens in de war is of andere klachten krijgt van een delier
- als iemand die al langer een beetje in de war is (bijvoorbeeld door dementie) ineens veel erger verward raakt
Hoe eerder een delier wordt ontdekt, hoe beter.
Bel ook de huisarts als het te zwaar wordt om de persoon met een delier thuis te verzorgen en als u meer hulp nodig heeft.
Meer informatie over delier
We hebben deze informatie gemaakt met:
- de richtlijn voor huisartsen: de NHG-Standaard Delier bij ouderen.
- de richtlijn voor specialisten: Delier bij volwassenen en ouderen.