In het kort
- Bij bestraling van buitenaf door de huid maakt straling de kankercellen in de prostaat kapot.
- Deze bestraling kan direct bijwerkingen geven. Bijvoorbeeld jeuk of rode plekken op de huid.
- Ook kun je na de bestraling problemen krijgen. Bijvoorbeeld met je darmen, blaas of penis.
- De arts kan je helpen omgaan met de problemen en bijwerkingen.
Wat is bestraling van buitenaf door de huid bij prostaatkanker?
Bij bestraling van buitenaf door de huid komt de straling uit een apparaat dat om je heupen draait. Daardoor komt uit verschillende richtingen straling door je huid in de prostaat. De straling maakt alle kankercellen in de prostaat kapot.
De straling kan ook gezonde cellen in de buurt van de prostaat beschadigen. Dat kan zorgen voor bijwerkingen.
Artsen noemen deze soort bestraling ook wel uitwendige bestraling of radiotherapie.
Wat kun je verwachten van bestraling van buitenaf door de huid?
Na bestraling van buitenaf door de huid heb je een grote kans om te genezen.
Na de bestraling leef je even lang als mannen die geen prostaatkanker hebben.
Hoe gaat de voorbereiding op bestraling van buitenaf door de huid?
Er zijn verschillende soorten apparaten die bestraling kunnen geven van buitenaf door de huid. Dit hangt af van in welk ziekenhuis je bent. Het verschilt per soort bestraling hoe de voorbereiding is.
- Je krijgt altijd eerst een CT-scan van je prostaat.
- Soms krijg je voor de bestraling stukjes goud of metaal in je prostaat. Deze stukjes zijn goed te zien op de CT-scan. Zo weet de arts precies waar de bestraling moet gebeuren.
- Soms tekent de arts lijnen of punten op je huid. Ook dat is om te weten waar je prostaat zit.
- Vaak krijg je ook een MRI. De kanker en de prostaat zijn dan nog beter te zien.
Ongeveer 1 of 2 weken na de CT-scan kan de bestraling beginnen.
Hoe gaat bestraling van buitenaf door de huid bij prostaatkanker?
Bij bestraling van buitenaf lig je op een soort tafel. Een apparaat draait om je heupen heen. Daardoor komt uit verschillende richtingen straling door je huid heen in de prostaat.
De straling maakt alle kankercellen in de prostaat kapot. De straling kan ook gezonde cellen in de buurt van de prostaat beschadigen. Dat kan zorgen voor bijwerkingen.
Je krijgt ongeveer 5 keer per week een bestraling. Iedere bestraling is kort en duurt niet langer dan 5 minuten.
In totaal krijg je 20 keer een bestraling in ongeveer een maand. Als je geen problemen met plassen hebt, kan de bestraling korter dan een maand duren.
Verdoving is niet nodig. Na elke bestraling mag je direct naar huis.
Welke nadelen heeft bestraling van buitenaf door de huid bij prostaatkanker?
Bestraling van buitenaf door de huid heen kan direct bijwerkingen geven. Ook kun je na de bestraling problemen krijgen.
Bijwerkingen van bestraling van buitenaf door de huid
De straling kan ook gezonde cellen kapotmaken. Zoals cellen van de darmen en van de blaas. Hierdoor kun je bijwerkingen krijgen. Bijvoorbeeld:
- Op de plek van de bestraling kun je jeuk of rode plekken krijgen.
- Je kunt minder vruchtbaar worden.
- Ook kun je erg moe zijn door de bestralingen.
Problemen na bestraling van buitenaf door de huid
Door de bestralingen komen er littekens in en rond de prostaat. Daardoor kun je een tijd na de bestralingen problemen krijgen. Bijvoorbeeld van je darmen, blaas of penis.
Een jaar na de bestraling hebben ongeveer 4 van de 10 mannen nog problemen met hun penis. Ze kunnen dan geen of moeilijk een stijve penis krijgen of houden. Soms kun je na bestraling minder of geen zaadvocht meer maken.
Een jaar na de bestraling heeft ongeveer 1 van de 10 mannen nog last van problemen met zijn darmen. Bijvoorbeeld:
- slijm of bloed in je poep
- diarree
- heel harde poep (verstopping)
- darmkrampen
- een gevoel dat je moet poepen zonder dat er iets komt
Een jaar na de bestraling heeft ongeveer 1 van de 10 mannen nog last van problemen met plassen. Bijvoorbeeld:
- vaak moeten plassen
- een branderig gevoel bij het plassen
- bloed in je plas
- een gevoel dat je moet plassen zonder dat er iets komt
Voor de problemen kun je hulp krijgen:
- Je arts en verpleegkundige kunnen adviezen geven hoe je kunt omgaan met de klachten.
- Of je kunt medicijnen krijgen. Bijvoorbeeld bij problemen met plassen of moeilijk een stijve penis krijgen.
- De arts kan je ook doorsturen naar bijvoorbeeld een psycholoog als dat nodig is.
Welke controles krijg je na bestraling van buitenaf door de huid bij prostaatkanker?
Na de laatste bestraling heb je regelmatig een afspraak in het ziekenhuis voor controle.
Een controle bestaat uit deze dingen:
- gesprek met de arts
Jullie bespreken of je nog klachten of problemen hebt. Of dat je misschien nieuwe klachten hebt die kunnen komen doordat de kanker terug is. Voorbeelden van zulke klachten zijn problemen met plassen en pijn in de rug. - testen hoe hoog het PSA in je bloed is
Zo weet je arts of de kanker misschien is teruggekomen.
Als het PSA elke keer een klein beetje hoger wordt, kan het zijn dat de kanker terug is in de prostaat. - meer onderzoeken
Als de arts denkt dat de kanker terug is, kun je meer onderzoeken krijgen. Bijvoorbeeld je prostaat voelen via de anus. Of een PSMA-PET-CT-scan of MRI van je prostaat.
Hoe gaat het verder na bestraling van buitenaf door de huid bij prostaatkanker?
Hoe vaak je controles krijgt, verschilt per persoon. Je arts vertelt hoe vaak controle bij jou nodig is en maakt een schema voor jou. In het begin krijg je vaker controle. Na een aantal maanden of jaren is dit steeds minder vaak.
Bij sommige mensen stoppen de controles al na 5 jaar. Bij anderen gaan de controles misschien 10 jaar of langer door. Dat hangt af van wat er bij de controles wordt gevonden.
Hormoonbehandeling
Na bestraling van buitenaf door de huid heen is meestal nog een hormoonbehandeling nodig om te genezen.
Bij een hormoonbehandeling krijg je medicijnen om te zorgen dat je minder testosteron hebt. Prostaatkanker heeft namelijk vaak hormonen nodig om te groeien. Testosteron is het belangrijkste hormoon. Door minder testosteron groeien de kankercellen niet of langzamer.
Psychische klachten
Tijdens en na de bestralingen kun je psychische klachten krijgen. Dit komt niet door de bestraling zelf. Maar het komt vooral door de spanning van de ziekte en de behandelingen.
Je kunt je bijvoorbeeld machteloos, onzeker of somber voelen. Of bang zijn dat de kanker weer terugkomt.
Deze emoties worden vaak langzaam minder heftig. Maar het kan soms ook een tijd duren voor je je weer beter voelt.
testosteron
Testosteron is een mannelijk geslachtshormoon. Het is nodig voor de aanmaak van sperma en zorgt voor mannelijke kenmerken, zoals lichaamsbeharing, baardgroei, een lage stem, ontwikkeling van de penis en zaadballen en voor meer spiermassa. Het is ook nodig om seksueel opgewonden te raken.
Artsen schrijven testosteron voor bij een tekort aan dit hormoon. Het wordt ook gebruikt bij een te sterke lengtegroei bij jongens en/of een vertraagde puberteit bij jongens. Verder wordt het gebruikt als hormoonbehandeling bij genderdysforie.
Kijk voor meer informatie op Apotheek.nl.Meer informatie over bestraling van buitenaf bij prostaatkanker
- Bekijk een filmpje over bestraling van de prostaat op Allesoverurologie.nl.
- Verhalen van mannen die prostaatkanker hebben: Prostaatkankerstichting.
- Meer informatie over prostaatkanker: kanker.nl.
- Wat andere mensen vinden van een ziekenhuis of arts: ZorgkaartNederland.
Over deze tekst
We hebben deze informatie gemaakt met de richtlijn voor artsen over prostaatkanker.