In het kort
- Iedereen heeft wel eens last van psychische problemen.
- Het is goed om hier met anderen over te praten.
- Praat met iemand die je vertrouwt. Bijvoorbeeld je ouders, je leraar of een vriend.
- Ga gerust naar je huisarts (samen met je ouders, maar je mag ook alleen komen).
- Je kan ook naar een wijkteam toegaan.
- De huisarts of een andere hulpverlener kan samen met jou kijken of je hulp nodig hebt.
- Zoek direct hulp als je in gevaar bent of denkt aan zelfdoding.
Wat zijn psychische klachten bij jongeren?
Psychische klachten gaan over:
- emoties: je bent bijvoorbeeld bang of somber
- gedrag: je doet bijvoorbeeld agressief of heel onrustig
- denken: je hoort bijvoorbeeld geluiden die er niet zijn of hebt dwanggedachten (je moet bijvoorbeeld steeds dingen checken van jezelf).
Het kan zijn dat je meerdere van deze problemen hebt. Soms hebben ze ook met elkaar te maken. Als je bijvoorbeeld gedragsproblemen hebt kun je daardoor misschien ook moeilijker vrienden maken.
Iedereen heeft wel eens dit soort problemen. Maar soms zijn ze zo erg dat je niet meer de dingen kunt doen die je normaal wel kunt. Dan ben je bijvoorbeeld heel somber of heel vaak bang, of je kan je nergens op concentreren. Dan remmen de klachten je normale leven:
- Misschien vind je het moeilijk om naar school te gaan.
- Of lukt het je niet om op te letten in de klas of huiswerk te maken.
- Misschien heb je het niet meer leuk thuis.
- Of heb je geen zin meer in dingen die je anders wel leuk vindt. Bijvoorbeeld je hobby’s of omgaan met vrienden.
Waardoor kun je psychische klachten krijgen?
Psychische klachten kunnen ontstaan doordat je een hele nare ervaring of meerdere nare ervaringen hebt gehad. Je hebt misschien een ongeluk gehad waardoor je heel angstig bent geworden.
Het kan ook zijn dat je hersens al bij je geboorte een beetje anders zijn. Bijvoorbeeld als je geboren wordt met autisme.
Ook kunnen psychische klachten ontstaan door dingen in je omgeving. Bijvoorbeeld:
- als je ouders problemen hebben waar jij ook last van hebt,
- als er op school weinig op je wordt gelet,
- als je omgaat met andere kinderen die geen goede invloed hebben, of
- als je opgroeit in een buurt waar mensen weinig geld hebben of waar het vaak onveilig is.
Vaak weet ook een arts niet wat er nou precies voor heeft gezorgd dat je klachten hebt. Wat wel vaak zo is: hoe meer van de dingen die hierboven genoemd staan, hoe meer kans er is dat je problemen krijgt. Maar er zijn dus ook kinderen met al die dingen die geen problemen krijgen.
Wat kan ik zelf doen bij psychische klachten?
- Praat met iemand die je vertrouwt. Dat kan iemand van je eigen leeftijd zijn, zoals een vriend, buurmeisje of een klasgenoot.
Vraag of hij of zij je wil helpen om te praten met een volwassene, als je dat zelf spannend vindt. Bijvoorbeeld met je ouders, je opa, een buurvrouw of een leraar. Volwassenen weten vaak goed waar je extra hulp kunt krijgen. Of ze kunnen het voor je uitzoeken.
Erover beginnen is misschien het lastigst. Toch zal je zien dat de meeste volwassenen graag naar je luisteren. Ze zijn zelf ook jong geweest. En misschien herkennen ze wel iets van je verhaal. - Als je niet durft te praten met mensen in je omgeving kan je ook online hulp krijgen.
- Doe dingen waar je goed in bent, die je leuk vindt. Iedereen heeft wel iets: een hobby, een sport, iets wat je interesseert.
- Zorg goed voor je lichaam: genoeg bewegen, gezond eten, genoeg slapen, geen alcohol en geen drugs.
En: leg ’s avonds je telefoon niet naast je kussen maar laat hem in een andere kamer liggen. Dat geeft meer rust in je hoofd.
Wanneer heb ik hulp nodig bij psychische klachten?
Durf je door je problemen dingen niet meer te doen? Heb je geen zin meer in dingen die je anders wel leuk vindt? Ga je steeds vaker niet naar school? En durf je er met niemand over te praten?
Dan gaat het misschien niet goed met je. Als je niks doet kunnen je problemen steeds erger worden. Het is dan goed om hulp te zoeken.
Misschien merk je zelf niet dat het niet goed met je gaat. Of wil je helemaal niet geholpen worden. Of je voelt je zo rot dat je denkt dat je niet geholpen kunt worden.
Het kan dan gebeuren dat anderen vinden dat je hulp nodig hebt, bijvoorbeeld je ouders. Ze merken misschien dat je je anders gedraagt dan anders of zien dat je erg somber bent.
Bij wie vind ik hulp voor psychische klachten?
Je kunt zelf of samen met je ouders hulp vragen. Je kunt:
- een afspraak maken met je huisarts,
- of naar een wijkteam toegaan. Andere namen voor wijkteam zijn buurtteam en sociaal team.
Het wijkteam vind je via de website van je gemeente. In het wijkteam zitten verschillende hulpverleners, zoals psychologen en sociaal werkers.
Als zij denken dat je een psychisch probleem hebt, dan kunnen zij jou gaan helpen of doorsturen naar bijvoorbeeld een psycholoog, psychotherapeut of een psychiater. Die onderzoekt met welke hulp je weer gelukkig en gezond kunt worden.
Hieronder staan hulpverleners op een rij die kinderen met psychische klachten helpen:
- Huisarts en praktijkondersteuner huisarts GGZ (POH-GGZ)
Een behandeling bij psychische klachten kun je krijgen van de huisarts. Bij de huisarts werkt vaak ook een POH-GGZ: dat is een praktijkondersteuner van de huisarts die meer weet van psychische klachten.
De praktijkondersteuner helpt mensen met psychische klachten en kan je een korte behandeling geven. - Jeugdarts en jeugdverpleegkundige (de jeugdgezondheidszorg: JGZ)
Zij kunnen je uitleg en tips geven over allerlei onderwerpen. Bijvoorbeeld over seks, pesten, alcohol, roken, omgaan met vrienden of ruzie met je ouders.
Zij doen ook het gezondheidsonderzoek in klas 2 en 4 van je middelbare school. - Psycholoog en kinder- en jeugdpsycholoog
Een psycholoog kan onderzoeken wat je hebt en je behandelen. Bij de behandeling leer je omgaan met je probleem of een moeilijke situatie. - Kinder- en jeugdpsychotherapeut
Een psychotherapeut onderzoekt en behandelt kinderen met psychische klachten die te maken hebben met verschillende problemen. Bij de behandeling pak je samen de oorzaken van je probleem of een moeilijke situatie aan. - Kinder- en jeugdpsychiater
Een kinder- en jeugdpsychiater onderzoekt en behandelt kinderen/jongeren met ernstige psychische klachten. Een psychiater kan medicijnen voorschrijven. Ook kan een psychiater advies geven aan bijvoorbeeld de huisarts over iemand met psychische klachten. - Orthopedagoog
Een orthopedagoog kan je helpen om goed om te gaan met je ouders, school en andere behandelaars. - Kinderarts
De kinderarts onderzoekt en behandelt kinderen/jongeren met complexe psychische en lichamelijke klachten. - Verslavingsarts
Een verslavingsarts behandelt mensen met een verslaving. - Sociaal werker
Een sociaal werker kan jou en je gezin ondersteunen in het dagelijks leven, zoals bij omgaan met geld, omgaan met andere mensen en de opvoeding. - Systeemtherapeut
Een systeemtherapeut onderzoekt hoe jouw gezin in elkaar zit, hoe jullie met elkaar omgaan en op welke manier dat misschien beter zou kunnen. - Vaktherapeut, zoals een speltherapeut, psychomotore kindertherapeut of dramatherapeut
Een vaktherapeut gebruikt onder andere spel en beweging om je dingen te laten voelen. Dat kan helpen bij de behandeling. - Sociaal psychiatrisch verpleegkundige
Deze verpleegkundige helpt mensen met ernstige psychische klachten, ook in crisissituaties. - Verpleegkundig specialist GGZ
Deze hulpverlener onderzoekt en behandelt kinderen en jongeren met psychische klachten.
Hoe gaat een behandeling bij psychische klachten bij jongeren?
De hulpverlener vraagt aan jou en je ouders wat je klachten zijn. Wat is er allemaal in jouw leven dat misschien met je klachten te maken heeft? Misschien krijg je ook vragenlijsten om in te vullen. Daarna maakt de hulpverlener een beschrijving van wat er wel en niet goed gaat in je leven. Dat heet de diagnose.
Soms krijgen de psychische klachten die jij hebt een naam, bijvoorbeeld ADHD of een depressie. Het is belangrijk om te weten dat je niet hetzelfde bent als de naam van jouw problemen. Je bént geen AHDH, je hébt het alleen. Je bent uniek: er is niemand precies zo als jij. En je hebt je eigen sterke kanten. Ook als je psychische klachten hebt.
Soorten behandelingen
Voor veel problemen zijn er veel verschillende behandelingen. Kijk bijvoorbeeld bij de informatie over angst, depressie of eetproblemen. Degene die bij jou het onderzoek doet, vertelt welke behandeling voor jou het beste is. Of misschien komt er wel uit dat je geen behandeling nodig hebt.
De hulpverlener overlegt hierover altijd met jou. Jullie bespreken:
- welke behandelingen je kunt krijgen en wat voor soort hulpverlener je kan behandelen
- wat de voor- en nadelen zijn van die behandelingen
- wat jij zelf het liefst wil. Wat lijkt jou het beste?
Als je jonger bent dan 16 jaar, praten je ouders ook mee.
Bij de behandeling kan horen:
- gesprekken met een psycholoog
- medicijnen
- gesprekken met je ouders erbij, zodat zij jou thuis beter kunnen helpen
- behandelingen in een groep; dan zit je met andere kinderen samen
- oefeningen die je thuis doet, bijvoorbeeld ontspanningsoefeningen
- een dagboekje invullen waarin je opschrijft hoe het met je gaat, wat je denkt en hoe je je voelt
- een combinatie: de ene keer ga je naar je behandelaar, de andere keer doe je thuis oefeningen
Na een tijdje, dat kan korter of langer zijn, heb je de hulp misschien niet meer nodig. Soms blijf je een beetje last houden van dingen, maar leer je er beter mee omgaan. Na je behandeling kunnen mensen in je buurt helpen om op te letten of het goed met je blijft gaan. Of je houdt contact met leeftijdsgenoten die ook klachten hebben (of hadden).
Wat mag ik zelf beslissen bij de behandeling van psychische klachten?
Ben je nog geen 12 jaar?
Je ouders krijgen alle informatie over jou. Zij kunnen beslissingen nemen over jouw hulp. Je ouders en de behandelaren moeten ook altijd vragen wat jij wilt. Daar moeten ze ook rekening mee houden. Je mag alleen nog niet zelf beslissen.
Ben je tussen 12 en 16 jaar?
Vanaf je 12e jaar krijg je zelf alle informatie over je behandeling. Je ouders krijgen die informatie ook. Totdat je 16 bent.
Je ouders en jij moeten vanaf dat jij 12 jaar bent ook samen beslissen of je wel of niet hulp krijgt.
- Als één van je ouders wel vindt dat je hulp moet krijgen en de andere ouder niet, dan is het niet meteen duidelijk wat er moet gebeuren. Dat kan wel vervelend voor jou zijn.
- Wil jij wel hulp, maar willen je ouders dat niet? Dan kun je soms toch hulp krijgen.
- Wil jij géén hulp, maar vinden je ouders dat je dat wel nodig hebt? Dan kunnen zij alleen gelijk krijgen als de hulp nodig is om jou te beschermen. Of als de hulpverleners hebben gezien dat jij dat niet goed in je eentje kan beslissen.
Ben je 16 jaar of ouder?
Vanaf je 16e jaar mag jij in je eentje beslissen over je hulp. Jij krijgt alle informatie en geeft zelf toestemming voor hulp en onderzoek. De toestemming van je ouders voor onderzoek en behandeling is niet meer nodig.
Er is één uitzondering: voor opname in een (psychiatrisch) ziekenhuis is tot je 18e jaar toestemming van je ouders nodig. Alleen bij levensbedreigende situaties mag ook zonder toestemming van jou hulp geboden worden.
Wat verandert er en wat moet ik doen als ik 18 word?
Als je hulp krijgt voor psychische klachten verandert er veel als je 18 wordt. Soms betekent het dat je niet meer op dezelfde plek hulp kan krijgen. Soms kan dat wel, maar ook dan veranderen er dingen.
Waar je rekening mee moet houden:
- Als je 18 wordt moet je een eigen zorgverzekering hebben. Je moet dan voor je hulp ook altijd een verplicht deel zelf betalen (het eigen risico).
- Als je in een pleeggezin woont, moet je vanaf je 18e ook zelf ergens een woonplek gaan krijgen.
- Je moet dingen gaan regelen, zoals studiefinanciering.
Jouw hulpverlener moet samen met jou kijken wat er allemaal voor jou verandert als je 18 wordt en wie je daarbij kunnen helpen. Misschien kan jouw hulpverlener een keer samen met jou je nieuwe hulpverlener ontmoeten? Of misschien kan de nieuwe een paar keer langskomen bij de gesprekken met je oude hulpverlener? Vraag naar dit soort dingen. Liefst ruim voordat je 18 wordt.
Wanneer direct bellen bij psychische problemen?
Bel direct je huisarts of de huisartsenpost:
- als je denkt aan zelfdoding
- als je een of meer van de volgende klachten krijgt:
- je wordt achterdochtig (je vertrouwt niemand meer),
- je wilt minder contact met anderen,
- je hoort of ziet dingen die anderen niet horen/zien
(dit zijn verschijnselen van een psychose)
- als je je onveilig voelt: als iemand je mishandelt of dreigt te mishandelen of als je seksueel misbruikt bent
Je kunt ook bellen naar een vrijwilliger of hulpverlener van een telefonische hulplijn:
- 8 tot 18 jaar: de Kindertelefoon 0800-0432
- 18 tot 24 jaar: de Alles Oké? Supportlijn 0800-0450
- als je aan zelfdoding denkt: 113 of gratis 0800-0113
- Veilig Thuis (als je je onveilig voelt of in gevaar bent): 0800-2000. Veilig Thuis kan dan ook zorgen voor een veilige plek, bijvoorbeeld in een pleeggezin.
Meer informatie voor jongeren met psychische klachten
Ervaringen en/of artikelen lezen over psychische problemen en jongeren: Mindyoung.nl
Informatie over verschillende psychische klachten vind je op brainwiki.nl.
Op jouwggd.nl vind je info over allerlei onderwerpen, zoals omgaan met gevoelens, je lichaam, seks, pesten, alcohol, roken en omgaan met vrienden.
Patiëntenverenigingen zijn er voor veel verschillende problemen. Via deze verenigingen kan je in contact komen met jongeren die hetzelfde hebben meegemaakt.
- Adf stichting is een patiëntenorganisatie voor kinderen met angst: www.adfstichting.nl.
Zij hebben een website speciaal voor kinderen: www.bibbers.nl. - Als je jezelf beschadigd: sameninmijnschoenen.nl van Stichting Zelfbeschadiging. Met informatie over hoe het komt, tips, hoe je erover kunt praten en welke hulp er is.
- Weet.info en www.99gram.nl: websites voor mensen met eetstoornissen.
- Stichting Gilles de la Tourette: www.tourette.nl. Deze site heeft ook een kinderpagina.
- Depressie Vereniging: depressievereniging.nl, voor jongeren vanaf 16 jaar is er www.gripopjedip.nl
- anonieme online hulp:
- www.kopstoring.nl: voor kinderen van ouders met problemen
- www.pratenoververlies.nl: voor als je iemand of iets verliest: iemand gaat dood, je verliest je gezondheid, je werk, je relatie, je droom.
Informatie over vaktherapie vind je op www.vaktherapie.nl.
De informatie over psychische klachten bij kinderen en jongeren is gebaseerd op: