In het kort
- U heeft iets ergs meegemaakt, bijvoorbeeld een ongeluk of geweld. Daar kunt u klachten van krijgen.
- U schrikt bijvoorbeeld snel of wordt snel boos. U denkt steeds aan wat er gebeurd is of heeft er nare dromen van. Of u ontwijkt situaties die u aan de nare gebeurtenis doen denken.
- Het helpt om regelmaat in uw dag te houden.
- Doe dingen die ontspannen (zoals wandelen), maar neem geen drank of drugs.
- Ga naar de huisarts als de klachten niet vanzelf minder worden en als u somber of bang bent.
- Gesprekken met de praktijkondersteuner of een psycholoog kunnen helpen.
- Er zijn verschillende vormen van gesprekken/therapie.
Wat als u iets ergs heeft meegemaakt
Als u iets ergs meemaakt, kunt u klachten krijgen. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren na het meemaken van:
- een verkeersongeluk
- seksueel geweld, bijvoorbeeld verkrachting
- lichamelijk geweld
- psychisch geweld, bijvoorbeeld als kind verwaarloosd worden
- het plotseling overlijden van iemand waarvan u houdt
- een ernstige ziekte
- oorlog, een (natuur)ramp of terrorisme
- vluchten uit uw eigen land.
Veel mensen zijn na zoiets erg geschrokken of in de war. Meestal gaat het na een paar dagen tot weken beter. De klachten gaan dan vanzelf weer helemaal weg.
Soms zijn de klachten heel heftig of gaan ze niet vanzelf weg. Dan kan het een acute stressstoornis zijn of een posttraumatische stressstoornis (PTSS):
- Een acute stressstoornis ontstaat meestal direct na de gebeurtenis. In elk geval binnen 4 weken. Het duurt minimaal 3 dagen en maximaal 4 weken.
- PTSS kan ontstaan als de nare gebeurtenis al langer dan 4 weken geleden is. Soms zelfs pas jaren erna. De klachten duren langer dan 4 weken.
Van de 100 mensen die iets erg meemaken krijgen er 5 tot 10 PTSS.
Sommige mensen krijgen geen PTSS als ze iets ergs meemaken, maar wel andere psychische problemen, bijvoorbeeld een depressie of een angststoornis.
Klachten als u iets ergs heeft meegemaakt
Als u iets ergs heeft meegemaakt kunt u last krijgen van:
- slecht slapen, nare dromen
- de erge gebeurtenis opnieuw beleven in uw hoofd
- niet meer naar plekken durven die u doen denken aan de gebeurtenis
- snel boos worden, of verdrietig
- snel en heftig schrikken
- bang zijn
- een ‘verdoofd’ gevoel
- dingen vergeten
- niet goed kunnen opletten
- niet op afspraken komen of op uw werk
Klachten na de IC
Heeft u op de intensive care (IC) gelegen? Dan kunt u daar ook klachten van hebben. We noemen deze problemen het Post Intensive Care Syndroom (PICS). Kijk hoe u weer sterker kunt worden als u op de IC heeft gelegen.
Wat kunt u zelf doen als u iets ergs heeft meegemaakt?
- Zoek steun bij mensen die u vertrouwt. Vertel ze waar u last van heeft.
- Probeer op tijd op te staan en naar bed te gaan (vast dagritme).
- Eet regelmatig en gezond.
- Bedenk wat uw gezonde en sterke kanten zijn. Wat gaat wél goed? Probeer die dingen te doen. Zo gaat u zich vaak beter voelen.
- Ga wandelen, fietsen of hardlopen. Het liefst in de natuur. Ook als u geen zin heeft. Buiten zijn en bewegen geeft positieve energie.
- Neem geen alcohol, drugs of kalmeringsmiddelen. Dit lijkt even te helpen, omdat het uw gevoelens verdooft. Maar deze middelen zijn ook verslavend. Het lost niks op en u krijgt er een extra probleem bij.
- Zoek contact met mensen die hetzelfde hebben meegemaakt (ervaringsdeskundigen of lotgenoten). Dat kan bijvoorbeeld via patiëntenverenigingen (kijk bij Meer informatie onderaan deze pagina).
- Heeft u kinderen? Het is nu misschien moeilijk om voor ze te zorgen. U kunt minder aan en bent sneller boos. U zegt of doet misschien dingen waar u later spijt van heeft. Ga naar uw huisarts en praat erover.
Hoe weet ik of het PTSS is?
Wacht niet met hulp zoeken als u iets ergs heeft meegemaakt. Ga naar de huisarts als u er zelf niet uitkomt.
Samen kijkt u wat u zou kunnen helpen. Bijvoorbeeld een aantal gesprekken met de praktijkondersteuner.
Als uw huisarts denkt dat u PTSS heeft, stuurt hij u waarschijnlijk door naar een psycholoog of psychotherapeut. Die praat met u over wat u heeft meegemaakt en uw klachten. Ook vult u meestal één of meerdere vragenlijsten in.
Zo weet de therapeut of het PTSS is.
Het kan ook iets anders zijn, bijvoorbeeld een depressie. Of een combinatie: u heeft PTSS én een depressie. Of PTSS én een verslaving aan drank, drugs of medicijnen. Dat komt veel voor.
Behandeling als u iets ergs heeft meegemaakt
Een psycholoog of psychotherapeut kan u helpen met therapie.
Veel mensen vinden het moeilijk om met deze klachten naar een psycholoog te gaan. De eerste keer is het vaak het moeilijkst om over uw klachten te praten. Daarna gaat het vaak makkelijker.
Wanneer bellen als u iets ergs heeft meegemaakt?
Maak een afspraak met uw huisarts als 1 of meer van deze punten voor u kloppen:
- uw klachten worden niet vanzelf minder
- u bent somber of bang
- het lukt u niet om uzelf te helpen
Meer informatie als u iets ergs heeft meegemaakt
- De Angst, Dwang en Fobie stichting.
- MIND: site over psychische gezondheid en hulp.
- Vereniging EMDR Nederland (www.emdr.nl): over behandeling met EMDR.
- Arq – Psychotrauma Expert Group: over verschillende behandelingen bij psychotrauma.
- NVvP (Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie).
We hebben deze informatie gemaakt met richtlijnen voor huisartsen en voor de geestelijke gezondheidszorg (de NHG-Standaard Angst en de Zorgstandaard Psychotrauma).